Ukraine Ammonia gas leak : अमोनिया गॅस गळती युक्रेन

What will do after Ammonia gas leak ?

रशिया युक्रेन युद्धाच्या सहाव्या दिवशी रशियन फौजांनी केलेल्या हल्ल्यानंतर युक्रेनच्या सुमीत प्रांतातील एका रासायनिक प्रकल्पातून अमोनियाची गळती सुरू झाली आहे. त्यामुळे या प्रकल्पाच्या पाच किलोमीटर परिघातील रहिवाशांना सुरक्षित स्थळी जाण्यास सांगण्यात आले. दरम्यान, रविवारी रात्री उशिरा रशियाने कीव्हमधील शॉपिंग मॉलवर केलेल्या बॉम्बफेकीत सहा जणांचा मृत्यू झाला तर ढिगाऱ्याच्या खाली गाडल्या गेलेल्या एका व्यक्तीला वाचविण्यात आले.

Bhopal gas leak | भोपाळ वायुदुर्घटना –

1984च्या डिसेंबरमध्ये भोपाळमध्ये झालेल्या वायुदुर्घटनेवेळी मिथिल आयसोसायनेट (Methyl Isocynate) वायूची गळती झाली होती. त्या वेळीही अमोनिया (Ammonia) वायूची गळती (Gas Leakage) झाली असावी, असा अंदाज आधी लावण्यात आला होता; मात्र तो वायू अमोनिया नसून मिथिल आयसोसायनेट असल्याचं नंतर स्पष्ट झालं होतं.

Goa gas leak –

नऊ ऑक्टोबरला गोव्यात (Goa) माझगावच्या कंकोलिम इंडस्ट्रियल इस्टेटमध्ये एका मत्स्यप्रक्रिया प्लांटच्या कोल्ड स्टोरेज युनिटमधून अमोनिया वायूची गळती झाली होती. त्यामुळे 22 वर्षांच्या एका कामगाराचा मृत्यू झाला होता.

What is ammonia? | अमोनिया म्हणजे काय ?

अमोनिया (NH3), रंगहीन, तीक्ष्ण वायू जो नायट्रोजन आणि हायड्रोजनने बनलेला असतो. हे या घटकांचे सर्वात सोपे स्थिर कंपाऊंड आहे आणि अनेक व्यावसायिकदृष्ट्या महत्त्वपूर्ण नायट्रोजन संयुगांच्या निर्मितीसाठी प्रारंभिक सामग्री म्हणून कार्य करते.

Where is ammonia used ? | अमोनियाचा वापर कोठे केला जातो ?

अमोनियाचा मुख्य वापर खत म्हणून होतो. युनायटेड स्टेट्समध्ये, ते सामान्यतः द्रवीभूत वायू असलेल्या टाक्यांमधून थेट मातीवर लागू केले जाते. अमोनिया अमोनियम क्षारांच्या स्वरूपात देखील असू शकतो, जसे की अमोनियम नायट्रेट, NH4NO3, अमोनियम सल्फेट, (NH4)2SO4 आणि विविध अमोनियम फॉस्फेट. युरिया, (H2N)2C=O, जगभरात खतासाठी नायट्रोजनचा सर्वाधिक वापरला जाणारा स्रोत आहे. अमोनियाचा वापर व्यावसायिक स्फोटकांच्या निर्मितीमध्येही केला जातो (उदा., ट्रायनिट्रोटोल्युइन [TNT], नायट्रोग्लिसरीन आणि नायट्रोसेल्युलोज).

Use of Ammonia in Industry | उद्योगात अमोनियाचा वापर –

कापड उद्योगात, नायलॉन आणि रेयॉन सारख्या कृत्रिम तंतूंच्या निर्मितीमध्ये अमोनियाचा वापर केला जातो. याव्यतिरिक्त, ते कापूस, लोकर आणि रेशीम रंगविण्यासाठी वापरतात. अमोनिया काही सिंथेटिक रेजिनच्या निर्मितीमध्ये उत्प्रेरक म्हणून काम करते. अधिक महत्त्वाचे, ते पेट्रोलियम शुद्धीकरणाच्या आम्लयुक्त उप-उत्पादनांना तटस्थ करते आणि रबर उद्योगात ते वृक्षारोपणापासून कारखान्यापर्यंत वाहतूक दरम्यान कच्च्या लेटेकचे गोठणे प्रतिबंधित करते. अमोनियाला अमोनिया-सोडा प्रक्रिया (ज्याला सॉल्वे प्रक्रिया देखील म्हटले जाते), सोडा राख तयार करण्यासाठी मोठ्या प्रमाणावर वापरलेली पद्धत आणि अमोनियाचे नायट्रिक ऍसिडमध्ये रूपांतर करण्याची पद्धत ऑस्टवाल्ड प्रक्रिया या दोन्हीमध्ये देखील अमोनियाचा उपयोग होतो.

अमोनियाचा वापर विविध धातू प्रक्रियांमध्ये केला जातो, ज्यामध्ये मिश्र धातुच्या शीटचे पृष्ठभाग घट्ट करण्यासाठी नायट्राइडिंगचा समावेश होतो. कारण हायड्रोजन मिळवण्यासाठी अमोनियाचे विघटन सहज करता येते, ते वेल्डिंगसाठी अणू हायड्रोजनचा सोयीस्कर पोर्टेबल स्त्रोत आहे. याव्यतिरिक्त, अमोनिया त्याच्या सभोवतालची उष्णता मोठ्या प्रमाणात शोषू शकतो (म्हणजे, एक ग्रॅम अमोनिया 327 कॅलरीज उष्णता शोषून घेतो), ज्यामुळे ते रेफ्रिजरेशन आणि एअर कंडिशनिंग उपकरणांमध्ये शीतलक म्हणून उपयुक्त ठरते. शेवटी, त्याच्या किरकोळ उपयोगांपैकी काही घरगुती साफ करणारे एजंट्सचा समावेश आहे.

Exposure to ammonia, Do this | अमोनियाच्या संपर्कात आल्यास ‘हे’ उपाय करावेत –

अमोनियाच्या संपर्कात आल्यास चेहरा आणि डोळे पुरेश्या पाण्याने स्वच्छ धुवावेत असा सल्ला देण्यात येतो. अमोनिया (Ammonia) हा पाण्यात लवकर विरघळत असल्याने पाण्याने चेहरा किंवा डोळे धुतल्यास अमोनिया पाण्यात विरघळून अवयवांवरुन निघून जातो आणि त्याचा घातक परिणाम होत नाही.